Według Tradycji po śmierci Chrystusa Pana, którą wspominamy w Wielki Piątek, apostołowie rozproszyli się, a jedyną osobą, która wytrwała w wierze, była Matka Boska – z tego powodu każda sobota jest w kościele dniem maryjnym, a sam okres przed Zmartwychwstaniem Chrystusa – czasem największej próby jego wyznawców.
Wigilia Paschalna jest kulminacyjną celebracją całego Triduum Paschalnego nazywaną „matką wszystkich wigilii”. Jest sprawowana jako nocne czuwanie wierzących w oczekiwaniu Zmartwychwstania, stąd powinna być rozpoczęta po zapadnięciu zmroku a zakończona przed świtem niedzieli: „Zgodnie z bardzo dawną tradycją ta noc ma być czuwaniem na cześć Pana (Wj 12, 42)” (MR). Nocna pora Wigilii ma ukazać sens Pachy Chrystusa jako Jego przejścia ze śmierci do życia wyrażonej w celebracji w przejściu z ciemności do światła.
Pierwszą częścią Wigilii jest liturgia światła zawierająca poświęcenie ognia, zapalenie paschału – znaku Chrystusa Zmartwychwstałego i śpiew Exultet – Orędzia Paschalnego. Kontrast pomiędzy światłem a ciemnością ma tutaj uwidocznić przemianę świata dokonaną przez Zmartwychwstanie co podkreślają słowa kolekty mszalnej w tym dniu: „Boże, Ty sprawiasz, że ta najświętsza noc jaśnieje blaskiem Zmartwychwstania Pańskiego”.
Drugą częścią Wigilii jest sprawowana w tym dniu w sposób uroczysty Liturgia Słowa. Wielość i wybór czytań ukazuje Paschę w perspektywie historycznej. Słowo Boże przeprowadza wierzących przez całą historię zbawienia odsłaniając zbawczy plan Boga dla świata i człowieka od stworzenia świata aż do Zmartwychwstania.
Trzecią częścią Wigilii jest liturgia chrzcielna. Włączona w celebrację Wigilii ma swoje
źródło w pierwszych wiekach Chrześcijaństwa, kiedy to właśnie Wigilia Paschy była podstawowym dniem przyjęcia chrztu, daru Ducha Świętego oraz pierwszego udziału w Eucharystii dla katechumenów. Dziś tak samo jest momentem włączenia człowieka w śmierć i zmartwychwstanie Chrystusa, a dla już ochrzczonych momentem uroczystego odnowienia przyrzeczeń chrzcielnych czyli potwierdzenia wiary otrzymanej na chrzcie.
Ostatnią i najważniejszą częścią celebracji Wigilii Paschy jest Eucharystia. Jest ona pierwszą Mszą Zmartwychwstania Pańskiego. Od celebracji Chrystusa oświecającego świat swym Zmartwychwstaniem, przez wspomnienie wydarzeń zbawczych zmierzających do Zmartwychwstania w Słowie Bożym i celebracji Chrztu jako sakramentu wejścia w śmierć i zmartwychwstanie przechodzimy do spotkania Chrystusa Zmartwychwstałego w znakach chleba i wina w Eucharystii.